Grupa: Użytkownik
Posty: 38 #1477167
Od: 2011-11-21
Ilość edycji wpisu: 1 | Posiadam takie materiały z 3 roku i zamieszczam je na forum
Literatura:
1. System finansowy w Polsce pr. zb. Pod red. B. Pietrzak, Zb. Polański, B. Woźniak, Wydawnictwo naukowe PWN.
2. Rynki finansowe organizacja, instytucje, uczestnicy, pr. zb. pod red. U. Banaszak-Soroka Wydawnictwo C H. Beck.
3. Instytucje rynku finansowego w Polsce pr. zb. Pod red. A. Szelągowska.
Podstawowe definicje
Rynek finansowy –miejsce zawierania transakcji kupna i sprzedaży towaru jakim jest instrument finansowy. Klasyczny podział rynku wymienia segmenty: pieniężny, kapitałowy, walutowy i terminowy ( lub instrumentów pochodnych).
Instrument finansowy ( ustawa o rachunkowości)- kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych z jednej strony oraz zobowiązania finansowego zasilenia kapitałowego z drugiej strony o ile wynikają z niego jednoznaczne skutki gospodarcze.
Instrument finansowy ( ustawa o obrocie instrumentami finansowymi) – brak definicji ale pojawia się stworzony na jej potrzeby katalog określający czemu przysługuje określenie instrument finansowy:
papier wartościowy ( akcje, obligacje, weksel);
tytuł uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania ( np. fundusze inwestycyjne);
opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową, inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne;
niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych;
instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego;
kontrakty na różnicę;
opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenia pieniężne
Instytucje finansowe ( coś co nas będzie interesowało najbardziej) to podmioty organizujące, pośredniczące, usprawniające lub wspomagające obrót instrumentów finansowych.
Normy prawne ( zasady funkcjonowania) to reguły zachowań poszczególnych uczestników rynku jak również normy dotyczące poszczególnych rynków czy instrumentów finansowych.
Najistotniejsze akty prawne ( nie trzeba umieć):
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dn. 21. 07.2006 r. Dz. U. z 2012 poz. 1149;
Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dn. 29. 08. 1997 r. Dz. U. 2005, nr 1 poz. 2;
Ustawa Prawo bankowe z dn. 29.08. 1997 r. Dz. U. 2012 poz. 1376;
Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych z dn. 29.08.1997 r. Dz. U. z 2003 r. nr 99 poz. 919;
Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dn. 14.12. 1994 r. Dz. U. z 2009 r. nr 84 poz. 711;
Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi z dn. 29. 07. 2005 r. Dz. U. 2010 nr 211 poz. 1348;
Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych z dn. 29.07. 2005 r. Dz. U. 2005 Nr 184 poz. 1539;
Ustawa o funduszach inwestycyjnych
Ustawa o organizacji, funkcjonowaniu funduszy emerytalnych z dn. 28.08. 1997 r. Dz. U. 2010 nr 34 poz. 189;
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dn. 22.05. 2003 r. Dz. U. 2010 nr 11 poz. 66;
Kodeks spółek handlowych z dn. 15.09 2000 r. Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037;
Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 . 08. 2009 r. nr 157 poz. 1240;
Ustawa o obligacjach z dn. 29.06. 1995 r. Dz. U. 2001 r. nr 120 poz. 1300.
Funkcje rynków finansowych
Podstawowa – pośrednictwo w transferze funduszy od podmiotów, które je posiadają do podmiotów, które je potrzebują.
Pozostałe funkcje (wynikające z funkcji podstawowej) :
wycena wartości firmy i kapitału;
transformacja kapitału ( w coraz liczniejsze i bardziej wyrafinowane instrumenty);
alokacja kapitału ( od mniej dochodowych do bardziej dochodowych gałęzi);
mobilizacja kapitału ( wykorzystanie zdolności podmiotów do powstrzymywania się od bieżącej konsumpcji).
Klasyfikacja rynku finansowego
Kryteria klasyfikacji:
1. Zapadalność – termin od momentu pojawienia się na rynku do momentu zniknięcia:
a) kapitałowy – nie ma określonego terminu zapadalności lub jest on dłuży niż rok ( np. akcja);
b) pieniężny –termin zapadalności krótszy niż rok.
2. Skala transakcji:
a) detaliczny - przedmiotem obrotu są pojedyncze instrumenty finansowe
b) hurtowy – gdy określa się minimalną wartość transakcji jako pakiet;
3. Liczba nabywców:
a) indywidualny – na którym określona grupa dokonuje transakcji , oferta skierowana jest do ściśle określonej grupy;
b) masowy – oferta skierowana jest do każdego kto chce ( nieokreślonej grupy );
4. Obszar geograficzny:
a) krajowy;
b) międzynarodowy;
5. Termin realizacji transakcji:
a) kasowy ( bieżący, rynkowy) – czas zawarcia i realizacji transakcji następuje natychmiast ( w rynku finansowym oznacza dzień + 2 );
b) terminowy – gdy jest różnica między zawarciem transakcji a jej rozliczeniem faktycznym;
6. Przedmiot transakcji:
a) papiery wartościowe;
b) waluty;
c) kredyty;
d) lokaty międzybankowe ( uczestniczą tylko banki; pożyczają sobie pieniądze);
e) lokaty;
f) instrumenty pochodne.
7. Waluta transakcji – waluta rozliczeniowa tj. waluta w jakiej notowany jest dany instrument finansowy:
a) waluta obca;
b) waluta krajowa.
Struktura rynku kapitałowego
Rynek kapitałowy dzieli się na :
I. Prywatny ( niepubliczny)- jeżeli dany instrument finansowy jest emitowany i kierowany do określonej liczny odbiorców nie większej niż 99 ( oznaczonych osób) nie podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego:
1. pierwotny – jeżeli kasa wpływa do emitenta ( ten kto sprzedał instrument finansowy)
2. wtórny – jeżeli transakcja zachodzi miedzy dwoma inwestorami bez udziału emitenta
II. Publiczny – nadzorowany przez Komisję Nadzoru Finansowego- jeżeli dany instrument jest kierowany do co najmniej 100 osób lub nieoznaczonej liczby osób podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego i przepisom ustawy o publicznej ofercie w obrocie regulowanym:
1. Pierwotny
2. Wtórny zorganizowany:
a) Regulowany – podlega ścisłym kryteriom dopuszczeniowym do obrotu:
Giełdowy- Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – nie jest monopolem narzuconym przez prawo ale ukształtowanym przez praktykę gdyż prawo dopuszcza po spełnieniu określonych warunków możliwość otwarcia kolejnych giełd, których przedmiotem obrotu będą instrumenty finansowe ale do tej pory się nie pojawiły:
• Rynek notowań oficjalnych – największe spółki o bardzo dobrej płynności, w których notowania odbywają się w systemie ciągłym;
• Rynek równoległy – w oparciu o podwójny fikcing;
Pozagiełdowy ( Bonspod)- przeprowadza się transakcje bitowe ( pakietowe) w oparciu o system giełdowy.
b) Alternatywny- bardziej swobodny ( jest 1 a właścicielem jest Giełda Papierów Wartościowych)
Instrumenty finansowe rynku kasowego oraz terminowego.
Instrumenty rynku kasowego – inaczej transferu kapitału, obejmują umowy, w których jedna strona posiadająca nadmiar kapitału ( z punktu widzenia jej bieżących potrzeb) przekazuje ten kapitał drugiej stronie umowy na określony czas lub bez określenia jego terminu.
Instrumenty rynku terminowego –inaczej transferu ryzyka to instrumenty, w których jedna lub obie strony przekazują sobie ryzyko ( subiektywnie oceniane).
Instrumenty rynku kasowego
I. Kapitałowy – inwestowanie:
1. Papiery wartościowe o charakterze dłużnym:
Obligacje;
Certyfikaty inwestycyjne;
Listy zastawne.
2. Papiery wartościowe o charakterze majątkowym:
Akcje;
Kwity depozytowe;
Prawo do akcji;
Prawo poboru
II. Pieniężny – utrzymanie płynności:
1. Papiery wartościowe o charakterze dłużnym:
bony skarbowe i korporacyjne;
krótkoterminowe obligacje samorządowe i korporacyjne;
bankowe papiery warto cisowe;
weksle i czeki
2. Inne instrumenty finansowe:
pożyczki krótkoterminowe;
kredyty międzybankowe;
kredyty
Instrumenty rynku terminowego
Realizują trzy uzupełniające się funkcje:
1. Asekuracja – ograniczając ryzyko niekorzystnych zmian na rynku instrumentów bazowych;
2. Spekulacja- umożliwiając wykorzystywanie zmian cen instrumentu pochodnego a przez mechanizm dźwigni finansowej zwielokrotnienie zainwestowanej kwoty ( lub bez wygenerowania strat wielokrotnie przewyższających stan środków);
3. Arbitraż- wykorzystując różnicę cen na kilku rynkach.
Instrumenty rynku terminowego.
Instrumenty rynku terminowego - kryteria
I. Liczba przepływów pieniężnych:
jeden;
dwa
II. Podmiot przyjmujący zobowiązanie:
symetryczny – obie strony przyjmują na siebie zobowiązanie;
niesymetryczny ;
III. Oparte o indeks podstawowy ( waluta, stopa procentowa, akcja, indeks giełdowy, towar, rynek nieruchomości.
Infrastruktura instytucjonalna rynku finansowego
1. Nadzór ( rynek i instytucje ) – Komisja Nadzoru Finansowego ( kolegialne ciało powołane stosunkowo niedawno dożycia, decydujące o wszystkim co się dzieje na rynku finansowym.
2. Rynek bankowy:
Bank Centralny – NBP;
Pośrednicy: banki ( spółki akcyjne, banki państwowe i spółdzielcze)
SKOK ;
Gwaranci: Bankowy Fundusz Gwarancyjny;
Instytucje wspomagające: Krajowa Izba Rozliczeniowa, Banki Informacji Kredytowej, Krajowy Rejestr Długów;
3. Rynek kapitałowy:
Instytucje pośredniczące: biura maklerskie, firmy inwestycyjne;
Organizatorzy: Giełda Papierów Wartościowych;
Instytucja wspomagająca i gwarantująca : Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych;
4. Podmioty zbiorowego inwestowania:
Fundusze inwestycyjne;
Otwarte Fundusze Emerytalne;
Zakłady Ubezpieczeń.
Struktura systemu finansowego czyli siła banków na 31.12.2011 r. według zarządzanych aktywów.
Banki - 72 % ( 1. 295 mld zł. )
OFE – 13%;
Ubezpieczenia- 8 %
Fundusze inwestycyjne- 6%
SKOK-i – 1%
Nadzór nad rynkiem finansowym
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dn. 21.07.2006 r.
Nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego ( od 19. 09. 2006 r.) w ramach tzw. nadzoru zintegrowanego ( skonsolidowanego).
Powstała w wyniku połączenia 3 odrębnych podmiotów : Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych oraz Komisji Nadzoru Bankowego ( od 01.01. 2008 r. )
Skład KNF ( 7 osób)- przewodniczący, dwóch zastępców i 4 członków:
Przewodniczący powoływany jest przez Premiera;
Zastępcy powoływani są przez Premiera na wniosek Przewodniczącego;
Członkowie:
• minister właściwy ds. instytucji finansowych lub jego przedstawiciel;
• minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego lub jego przedstawiciel;
• Prezes NBP albo delegowany przez niego Wiceprezes NBP;
• Przedstawiciel Prezydenta RP
Nadzór nad KNF sprawuje Prezes RM , który nadaje jej statut oraz przyjmuje coroczne sprawozdanie z działalności ( nie przyjęcie sprawozdania nie powoduje rozwiązania Komisji).
KNF realizuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.
Przewodniczący KNF powoływany jest na 5-letnią kadencję.
Odwołanie przez Prezesa RM w następujących przypadkach:
prawomocnego skazania za przestępstwo umyślne lub skarbowe;
rezygnacji ze stanowiska;
utraty obywatelstwa polskiego;
utraty zdolności do pełnienia obowiązków na skutek długotrwałej choroby trwającej dłużej niż 3 m-ce.
Wymogi:
obywatelstwo polskie i korzystanie z pełni praw publicznych;
wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne;
odpowiednia wiedza w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce oraz doświadczenie zawodowe;
3 letni staż pracy na stanowiskach kierowniczych;
nie karany za przestępstwa umyślne lub skarbowe, nieposzlakowana opinia.
Cel nadzoru:
Zapewnienie:
1) prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego;
2) stabilności rynku
3) bezpieczeństwa i przejrzystości;
4) zaufania do rynku;
5) ochrony interesów uczestników rynku.
Wykład II – 23.03.2013 r.
KNF- działalność licencyjna ( uprawnienie do nadawania licencji podmiotom)
Prawo nie ogranicza liczby podmiotów, które mogą działać na rynku finansowym. Podmioty te muszą jednak spełnić określone warunki. Dotyczą one przede wszystkim:
wysokości kapitału zakładowego i źródeł jego pochodzenia;
formy organizacyjnej ( np. giełda musi działać w formie spółki akcyjnej);
składu akcjonariatu, jego uprawnień do wykonywania prawa głosu oraz zmian w strukturze;
przygotowania kadrowego ( KNF ma prawo veta w stosunku do kandydata na członka Rady Nadzorczej, zarządu);
przygotowania organizacyjnego.
Konsekwencją działalności licencyjnej jest działalność kontrolna w tym nadzór ostrożnościowy .
Nadzór ostrożnościowy polega na bieżącym monitorowaniu stabilności działania, sposobu zarządzania oraz ciągłości i bezpieczeństwa funkcjonowania danego podmiotu.
Nadzór jest wykonywany poprzez kontrolę „ zza biurka” czyli analizę sprawozdań oraz inspekcję.
Każda inspekcja kończy się protokołem i zaleceniami pokontrolnymi, które mogą uruchamiać procedury dyscyplinujące tak personalne jak i strukturalne.
Działania restrykcyjne muszą być zgodne z dwoma zasadami:
1) stopień interwencji musi być adekwatny do skali problemu;
2) interwencja ( przynajmniej do pewnego momentu) musi być przeprowadzona dyskretnie aby nie narazić instytucji na dodatkowe problemy.
Postępowanie kontrolne może zakończyć się :
skierowaniem zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub
wszczęciem postępowania administracyjnego, którego skutkiem może być nałożenie kary pieniężnej czy też częściowe lub całkowite cofnięcie zezwolenia lub
zamknięciem postępowania, gdy nie stwierdzono uchybień.
Gdzie najwyższe ryzyko tam najwięcej kontroli czyli banki.
Rekomendacje czyli zalecenia określonego zachowania się podmiotu ( noszą nazwy A-T).
Normy ostrożnościowe – określają maksymalny poziom dopuszczalnej ekspozycji na dane ryzyko.
Normy sygnalizacyjne – oceniające standing czyli ogólną sytuację finansową podmiotu
Narodowy Bank Polski
Ustawa o NBP z dn. 29.08. 1997 r. Dz. U. 140 poz. 938 z wielokrotnymi zmianami
Jest bankiem centralnym.
nie podlega rejestracji,
ma osobowość prawną ( nadaną przez Konstytucję i ustawę) i prawo do używania pieczęci z godłem państwowym
nie można ogłosić jego upadłości ( ma wyłączne prawo emisji znaków pieniężnych).
Podstawowy cel:
Utrzymanie stabilnego poziomu cen ( walka z inflacją 1,5- 3,5 % ) przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Pozostałe zadania NBP:
organizowanie rozliczeń pieniężnych;
prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi i działalności dewizowej;
prowadzenie obsługi bankowej budżetu państwa;
regulowanie płynności banków i ich refinansowanie;
kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
prowadzenie statystyki pieniężnej i bankowej w tym bilansu płatniczego.
Podstawowy przywilej:
wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej
zakaz prowadzenia innej działalności ( niż wymieniona w ustawie) nawet przez podmioty zależne
Problem niezależności NBP
1. Art. 227 Konstytucji wyłączne prawo ustalania i realizowania polityki pieniężnej . Prezes nie może należeć do partii politycznej i związku zawodowego.
2. Niezależność finansowa ( własny fundusz statutowy – 1,5 mld oraz fundusz rezerwowy tworzony z odpisu w wysokości 5% rocznego zysku).
3. Ochrona przed odwołaniem organów lub ich członków ( tylko w bardzo wyjątkowych sytuacjach) przed upływem kadencji.
4. Wyrok TK z 22. 09. 2006 r. organy i członkowie organów nie podlegają kontroli parlamentarnej ( w szczególności komisji sejmowych) a jedynym organek kontroli jest Trybunał Stanu.
Organy NBP
Prezes NBP;
Rada Polityki Pieniężnej (RPP)- kluczowy;
Zarząd NBP
Prezes NBP
Jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta;
Kadencja trwa 6 lat; maksymalnie 2 kadencje
Kadencja wygasa:
po upływie okresu sześcioletniego;
w razie śmierci;
w razie złożenia rezygnacji;
w razie odwołania
Kiedy można Prezesa odwołać:
długotrwała choroba uniemożliwiająca wypełnianie obowiązków;
został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo;
orzeczenie Trybunału Stanu zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością ;
Prezes NBP – zadania
1. Przewodniczy RPP i Zarządowi.
2. Reprezentuje NBP na zewnątrz.
3. Jest przełożonym wszystkich pracowników NBP.
4. Reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych i międzynarodowych instytucjach finansowych ( o ile RM nie postanowi inaczej)
Rada Polityki Pieniężnej
Z punktu widzenia podstawowego celu NBP jest najważniejszym jego organem
Skład RPP : 1+ 9
1 Przewodniczący;
9 członków po 3 od Prezydenta, Sejmu i Senatu spośród specjalistów z zakresu finansów;
Kadencja trwa 6 lat i jest tylko jedna.
Odwołanie jest możliwe w 4 sytuacjach:
Zrzeczenie się funkcji ;
Choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji ;
Skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo;
Braku zawieszenia działalności w partii lub związku zawodowym.
W razie śmierci członka Rady organ, który go powołał stwierdza wygaśnięcie mandatu.
Rada Polityki Pieniężnej – zadania
Ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi.
Składa również Sejmowi sprawozdanie z jej realizacji
W oparciu o przyjęte założenia:
ustala wysokość stóp procentowych NBP;
ustala stopy rezerw obowiązkowych banków i wysokość jej oprocentowania ( banki wpłacają część depozytów na wydzielony rachunek w NBP);
ustala zasady operacji otwartego rynku ;
określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciąganych przez NBP pożyczek w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych;
zatwierdza plan finansowy NBP i sprawozdanie z jego działalności.
Rada Polityki Pieniężnej – zasady szczególne
1. Członek Rady nie może zajmować innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza naukową, dydaktyczną czy autorską.
2. Musi zawiesić działalność w partii politycznej i związku zawodowym.
3. Przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości wynagrodzenia wiceprezesa NBP
4. Uchwały podejmuje większością głosów z podwójnym głosem Prezesa ( w przypadku równej liczby głosów jest tak jak głosuje Prezes).
5. Głosowania są jawne ( publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym)
Zarząd NBP
Skład: Prezes oraz 6-8 członków w tym 2 wiceprezesów.
Członkowie powoływani na 6 lat przez Prezydenta.
Maksymalnie 2 kadencje.
Tryb głosowania jak w RPP.
Zarząd przede wszystkim realizuje uchwały RPP.
Do jego zadań należy:
Realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;
Ocena obrotu pieniężnego, rozliczeń pieniężnych i obrotu dewizowego;
Nadzoruje operacje otwartego rynku;
Ocena funkcjonowania systemu bankowego;
Zadania z zakresu bieżącego zarządzania NBP
NBP – instrumenty polityki pieniężnej
Są wykorzystywane dla realizacji założeń polityki pieniężnej
1. Rezerwa obowiązkowa.
2. Kredyty refinansowe.
3. Instrumenty administracyjne.
4. Operacje na papierach wartościowych i działalność depozytowa.
Rezerwa obowiązkowa
To część zgromadzonych depozytów, którą banki mają obowiązek gromadzić na rachunku NBP.
Banki spółdzielcze gromadzą rezerwę w banku zrzeszającym.
Stopa rezerw obowiązkowych może być zróżnicowana ze względu na czas przechowywania depozytów i rodzaj waluty
Maksymalny poziom:
30 % sumy środków na żądanie;
20 % sumy środków terminowych
Obecnie 3,5 % nie zależnie od terminu
Rachunek rezerwy jest oprocentowany – aktualnie 0,9 % redyskonta weksli.
Kredyty refinansowe
Może być udzielony po dokonaniu oceny zdolności kredytowej banku ewentualnie dla realizacji programu naprawczego.
Formy kredytu:
w rachunku kredytowym do określonego poziomu zadłużenia;
pod zastaw papierów wartościowych ( kredyt lombardowy – do wysokości równej wartości nominalnej);
kredyt dyskontowy lub redyskontowy
Instrumenty administracyjne
W sytuacji zagrożenia realizacji polityki pieniężnej RPP może:
ograniczyć wielkość środków pieniężnych oddawanych do dyspozycji kredytobiorców
i pożyczkobiorców ( ograniczyć akcję kredytową);
wprowadzić obowiązek utrzymywania w NBP nieoprocentowanego depozytu od zagranicznych środków wykorzystywanych przez przedsiębiorców i banki.
Operacje z wykorzystaniem depozytów i papierów wartościowych
Najczęściej określane jako operacje otwartego rynku – polegają na przeprowadzeniu operacji na rynku pieniężnym lub rzadziej kapitałowym.
W ramach operacji otwartego rynku NBP może:
emitować i sprzedawać papiery wartościowe – bony pieniężne;
sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe głównie emitowane przez Skarb Państwa obligacje i bony skarbowe;
otwierać lokaty terminowe dla banków;
organizować obrót własnymi i skarbowymi papierami wartościowymi ( przetargi i rynek wtórny).
Wykład III – 13.04.2013 r.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Podstawową przyczyną utworzenia był kryzys w sektorze bankowym w połowie lat 90-tych. Ówczesny system opierał się na pełnej gwarancji Skarbu Państwa dla depozytów gospodarstw domowych w bankach powstałych przed 1990 r. a tym samym brak jakichkolwiek gwarancji dla depozytów w bankach prywatnych. Depozyty w pozostałych bankach posiadały gwarancje oparte na systemie utworzonym przez NBP zakładającym wypłatę w całości depozytu do równowartości 1000 ecu oraz 90% wartości do równowartości 3000 ecu. Kryzys w systemie bankowym, który zaczął ujawniać się w roku 1992 a w kolejnych latach przybrał na sile- dotknął przede wszystkim małe banki spółdzielcze.
W 1992 r. upada 1 bank spółdzielczy; 1993 r. – 10; 1994 r. – 23; 1995 r. – 57.
Ale także banki prywatne prowadzone w formie spółek akcyjnych w 1995 r. ogłoszona zostaje upadłość 3 banków. .
Wzorem innych krajów europejskich utworzono jednolity system powołując do życia specjalną ustawą Bankowy Fundusz Gwarancyjny – 17 luty 1995 r.
Celem działalności BFG jest:
ochrona środków gwarantowanych;
udzielanie pomocy bankom, które utraciły płynność lub są w sytuacji prowadzącej do niewypłacalności;
wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych niewypłacalnością z bankami znajdującymi się w dobrej kondycji;
bieżąca i okresowa ocena sytuacji finansowej sektora bankowego oraz poszczególnych banków
BFG ma charakter funduszu składkowego.
Każdy bank jest zobowiązany wnosić opłatę roczną w wysokości 0,1 % ( 2013) wartości 12,5 krotności sumy wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka
oraz
Składkę na Fundusz Ochrony Świadczeń Gwarantowanych w wysokości 0,55 % (2013) sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku stanowiących podstawę obliczenia rezerwy obowiązkowej;
Dodatkowo w przypadku konieczności wypłaty sum gwarantowanych BFG może określić składkę na ich wypłatę.
Organizacja BFG
Organy: Rada Funduszu i Zarząd Funduszu
Rada składa się z Przewodniczącego i 7 członków.
Przewodniczącego powołuje i odwołuje Minister Finansów ( po zaopiniowaniu przez Prezesa NBP i Przewodniczącego KNF)
Po dwóch członków powołują Minister Finansów, Prezes NBP, Związek Banków Polskich i 1 członka Przewodniczący KNF.
Zarząd składa się z 3-5 członków w tym prezesa i jego zastępcy powoływanych przez Radę Funduszu
Kadencja trwa 3 lata
System gwarancyjny
W pierwszym etapie gwarancjami objęto depozyty we wszystkich bankach do kwoty 1000 ecu
w całości , w 90% systematycznie podnosząc drugą kwotę do 10000 ( już euro).
Wyjątek stanowiły depozyty w tzw. Wielkiej Trójce: PKO BP, Pekao S.A., BGŻ, które do 31 grudnia 1999 r. były w dalszym ciągu objęte gwarancjami Skarbu Państwa.
Aktualny poziom gwarancji BFG jest ustalony na równowartość 100 000 euro.
Kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków pieniężnych ulokowanych na wszystkich rachunkach ( np. lokatach terminowych, bieżących oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby w danym banku, natomiast w przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarancji.
Ochronie podlegają imienne depozyty złotowe i walutowe:
osób fizycznych;
osób prawnych w tym jednostek samorządu terytorialnego;
jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej o ile posiadają zdolność prawną;
szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo pożyczkowych.
Natomiast nie podlegają ochronie depozyty:
Skarbu Państwa;
instytucji finansowych m.in. takich jak banki, firmy inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe ( SKOKI);
kadry zarządzającej bankiem oraz głównych właścicieli banku.
Od początku działalności do końca 2012 r. BFG wypłacił sumy gwarantowane wartości 814,4 mln zł dla ponad 318 depozytariuszy z tego 626 mln zł z FOŚG.
Dotyczyły one 5 banków –spółek akcyjnych oraz 89 banków spółdzielczych.
Ostatnia upadłość banku spółdzielczego – 2001 r.; banku komercyjnego -2000 r.
Działalność pomocowa BFG
Ma charakter zwrotny i jest rodzajem prewencji w celu zabezpieczenia sektora bankowego przed upadłością jego uczestnika oraz „efektem domina”.
Podstawą udzielenia pomocy jest przedstawienie realnego programu naprawczego oraz wykazanie że skala pomocy jest niższa niż łączna kwota gwarancji, która musiałaby zostać wypłacona klientom w przypadku upadłości.
Pomoc może mieć charakter pożyczki, gwarancji, poręczenia oraz nabywanie niezagrożonych należności banku na warunkach korzystniejszych ni ż oferowane na rynku .
Źródłem funduszy pomocowych jest opłata roczna.
Wg stanu na 31 .12.2011 r. do wykorzystania z tego funduszu była kwota ponad 5,5 mld zł ( w 2012 najpewniej wzrosła ).
Od rozpoczęcia działalności BFG do 2011 udzielono łącznie 101 pożyczek na łączną kwotę 3,79 mld
z tego:
2250 mld na samodzielną sanację;
1300 mld na przejęcie banków zagrożonych upadłością;
235 mln zł na zakup akcji banków zagrożonych upadłością przez nowych akcjonariuszy.
Fundusz restrukturyzacji BS
Przejęty od BGŻ w 2001 r.
Stanowi szczególną formę wsparcia dla banków spółdzielczych o wartości ponad 123 mln zł .
Oprócz działań sanacyjnych ( łączenie banków spółdzielczych) może być przeznaczony na wydatki o charakterze inwestycyjnym.
Udzielono łącznie 249 pożyczek na kwotę 409 mln zł.
Na koniec 2011 r. 55 banków korzystało łącznie z 73 pożyczek na łączną kwotę 88 mln zł.
Banki komercyjne
Stan na 31.12.2012 r.:
1 bank państwowy: Bank Gospodarstwa Krajowego;
44 banki spółki akcyjne;
572 banków spółdzielczych ( w tym samodzielnych pozostałe w 2 zrzeszeniach Bank Polskiej Kasy Spółdzielczości S.A. oraz SGB – Bank S.A. );
24 instytucji kredytowych działających w formie oddziału.
Struktura własnościowa wg stanu na 31.12.20111 r.
Udziały w rynku wg aktywów:
Inwestorzy krajowi 35 % - wzrost o 1,2 % ( Skarb Państwa 21,5 %);
Inwestorzy zagraniczni 65 % spadek trzeci rok z rzędu powyżej 1%.
Bank
Osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami Prawo Bankowe działająca na podstawie zezwolenia uprawniającego do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Określenie „Bank” i „Kasa” jest zastrzeżone dla podmiotów posiadających zezwolenie na działalność bankową chyba, że z nazwy podmiotu wynika że nie prowadzi on działalności o charakterze bankowym np. Bank żywności.
Zasada „ jednej licencji” polega na tymże instytucja kredytowa/bank może prowadzić działalność na terenie dowolnego kraju UE bez uzyskiwania kolejnych zezwoleń w poszczególnych krajach na podstawie tzw. notyfikacji.
Bank Formy prowadzenia banków:
banki państwowe;
banki spółdzielcze;
banki w formie spółki akcyjnej.
Minimalna liczba założycieli:
S.A – co najmniej 3 osoby prawne lub fizyczne;
BS – minimum 10 osób fizycznych
Wyjątek: założenie banku przez Skarb Państwa lub inny bank lub instytucję kredytową.
Organy: Rada Nadzorcza i Zarząd
Rada Nadzorcza składa się z min 5 osób powoływanych i odwoływanych przez Walne Zgromadzenie.
Bank ma obowiązek informowania KNF o składzie RN i zmianach.
Zarząd składa się z min 3 osób powoływanych i odwoływanych przez RN. Powołanie Prezesa i drugiego członka Zarządu wymaga zgody KNF.
RN musi informować KNF o zmianach w składzie zarządu szczególnie o członkach zarządu odpowiedzialnych za zarządzanie ryzykiem kredytowym i audyt wewnętrzny.
Przesłanki odmowy wydania zgody przez KNF
Musi odmówić zgody gdy kandydat:
był karany za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego;
spowodował udokumentowane straty w miejscu pracy albo w związku z pełnieniem funkcji organu osoby prawnej;
ma orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta przedsiębiorcy;
powołanie go oznacza przekroczenie limitu osób- członków zarządu nie znających języka polskiego lub nie posiadających odpowiedniego doświadczenia.
KNF może odmówić powołania osoby, gdy:
jest przeciwko niej prowadzone postępowanie karne lub o przestępstwo skarbowe;
była karana za przestępstwo inne niż umyślne lub z oskarżenia prywatnego.
Warunki utworzenia banku:
wyposażenie banku w fundusze własne – min. kapitał założycielski w równowartości 5 mln euro, w przypadku BS min 1 mln euro;
wyposażenie banku w pomieszczenia odpowiednie do przechowywania w banku wartości pieniężnych i innych ( pomieszczenia skarbcowe);
założyciele i osoby przewidziane do ich prowadzenia muszą dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem;
przedstawiony plan działania banku na okres pierwszych 3 lat musi wskazywać że działalność ta będzie bezpieczna dla zgromadzonych depozytów.
Wymogi jakościowe dla kapitału założycielskiego:
w formie gotówki; maksymalnie 15% może być pokryte wkładem niepieniężnym ale wówczas w gotówce musi być wniesione co najmniej 5 mln euro;
nie może pochodzić z pożyczek lub kredytów;
musi pochodzić z udokumentowanych źródeł;
KNF wydaje zezwolenie na utworzenie banku ( S.A. i BS) :
w terminie 3 m-cy od daty otrzymania wniosku ( w wyjątkowych sytuacjach do 6 m-cy );
określa: formę prawną, siedzibę, nazwę ( nazwiska) założycieli i obejmowany przez nich kapitał akcyjny ( założycielski), warunki jakie muszą być spełnione aby KNF zezwoliła na rozpoczęcie działalności operacyjnej;
zatwierdza statut banku;
Bank musi uzyskać zezwolenie na rozpoczęcie działalności. Zezwolenie na utworzenie banku i na rozpoczęcie działalności tracą moc po roku od ich wydania.
Dwupoziomowa struktura bankowości spółdzielczej
Banki spółdzielcze i banki zrzeszające. Każdy bank spółdzielczy o funduszach własnych poniżej 5 mln euro musi należeć do zrzeszenia.
Może prowadzić działalność na terenie:
powiatu w którym ma siedzibę;
województwa, w którym ma siedzibę jeżeli jego fundusze własne są wyższe niż 1 mln euro;
całego kraju jeżeli jego fundusze własne są wyższe niż 5 mln euro.
Banki zrzeszające działają w formie S.A. i muszą mieć fundusze własne na poziomie min. 20 mln euro.
Bank zrzeszający oprócz wykonywania czynności bankowych:
prowadzi rachunki bieżące banków zrzeszonych;
nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkowa banków zrzeszonych na rachunku NBP;
prowadzi wyodrębniony rachunek służący deponowaniu aktywów stanowiących fundusz ochrony świadczeń gwarantowanych;
realizuje obowiązki informacyjne wobec NBP, KNF i BFG;
kontroluje działalność banków zrzeszonych;
reprezentuje banki zrzeszone w relacjach zewnętrznych
Bank państwowy
Tworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu zaopiniowany przez KNF.
Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
Przekształcenie w spółkę akcyjną jest możliwe po uzyskaniu zgody KNF.
Organy: Rada Nadzorcza i zarząd;
Przewodniczącego RN powołuje i odwołuje Premier na wniosek Ministra Skarbu Państwa pozostałych członków samodzielnie Minister Skarbu.
Kadencja : 3 lata
Prezesa Zarządu powołuje i odwołuje RN. Pozostałych członków zarządu RN na wniosek Prezesa Zarządu.
Statut bankowi państwowemu nadaje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów po zasięgnięciu opinii KNF.
Czynności bankowe
Można podzielić na 3 grupy:
w wąskim znaczeniu czyli takie które mogą być wykonywane tylko przez banki ( np. otwarcie ROR, przelewy, udzielanie kredytów);
w szerokim znaczeniu czyli takie które są nimi jeżeli wykonuje je bank ( udzielanie pożyczek, wydawanie kart płatniczych, operacje czekowe, operacje wekslowe);
czynności pozostałe, które mogą być wykonywane przez banki ( np. nabywanie nieruchomości, doradztwo inwestycyjne, nabywanie wierzytelności)
Działalność przez podmioty zewnętrzne
W zasadzie wszystkie czynności z wyjątkiem:
zarządzania bankiem w szczególności zarządzania ryzykiem , zarządzania aktywami, oceny zdolności kredytowej , analizy ryzyka kredytowego;
prowadzenia audytu wewnętrznego banku.
Podstawowe czynności bankowe:
przyjmowanie depozytów i prowadzenie ich rachunków;
prowadzenie rozliczeń pieniężnych;
udzielanie kredytów.
Bank hipoteczny
Tylko S.A. – BRE Bank Hipoteczny S.A. oraz Pekao Bank Hipoteczny S.A.
Może wykonywać jedynie czynności bankowe określone w ustawie
Do podstawowych należą:
udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką
udzielanie kredytów zabezpieczonych poręczeniem NBP, EBC , innych BC krajów UE oraz OWGiR lub Skarbu Państwa;
emitowanie hipotecznych i publicznych listów zastanych.
Pozostałe czynności:
przyjmowanie lokat terminowych;
zaciąganie kredytów i pożyczek;
emitowanie obligacji;
przechowywanie papierów wartościowych;
prowadzenie rachunków bankowych służących obsłudze projektów inwestycyjnych z wykorzystaniem udzielonych kredytów;
zarządzanie wierzytelnościami banku.
List zastawny – dwie formy hipoteczny i publiczny
Hipoteczny LZ to papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego.
Publiczny LZ to papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów:
zabezpieczonych poręczeniami NBP, EBC, innych BC krajów UE, OWGiR lub Skarbu Państwa;
udzielonych lub poręczonych przez j.s.t.
Powiernik
Dodatkowy nadzór nad działalnością banku hipotecznego
Powoływany przez KNF na 6 lat max 2 razy.
Nie może być pracownikiem Banku Hipotecznego
Odwołuje KNF w przypadku:
zrzeczenia się funkcji;
utraty zdolności do pełnienia powierzonych obowiązków na skutek długotrwałej choroby trwającej co najmniej 3 m-ce
skazanie prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo;
upadłości BH ;
niewykonywanie czynności do których zobowiązuje go ustawa.
Zadania :
Sprawdzanie czy:
zobowiązania wynikające z LZ są prawidłowo zabezpieczone;
przyjęta bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości ustalona jest zgodna z obowiązującym regulaminem;
BH przestrzega limitów koncentracji;
sposób prowadzenia rejestru zabezpieczenia LZ odpowiada warunkom zawartym w ustawie;
BH zapewnia zabezpieczenie dla planowanych emisji LZ.
|
